ЕКОНОМСКЕ ТЕМЕ (2016) 54 (1) 1, 1-20
Zoran Stefanović, Dragan Petrović
Rezime: U radu se razmatraju pitanja metodoloških polazišta savremene ekonomske teorije, iz perspektive rivalskih istraživačkih orijentacija i njihove konceptualne senzibilizacije na ulogu i dejstva institucionalih struktura. U tom smislu najpre se prikazuje metodološki individiualizam, istraživački oslonac ekonomske heterodoksije, zasnovan na konzistentnom tumačenju svih društvenih fenomena kao ishoda individualnog izbora. Pokazuje se da čak i svojim najrigidnijim verzijama pomenuti pristup mora u određenom stepenu uzeti u obzir društvene interakcije koje fenomenološki nadilaze okvire individualnog. Oponentna istraživačka orijentacija, metodološki holizam, daje eksplanatorski primat (različitim) društvenim kolektivitetima i strukturama, čija su obeležja, autonomna po svojoj prirodi, esencijalna za objašnjenje pojedinaca kao entiteta nižeg reda, čija individualna svojstva nisu od većeg značaja. Oba pristupa podložna su redukcionističkim tendencijama – bilo da su objašnjenja društveno-ekonomske stvarnosti individualistički ili kulturno naddeterminisana. Integrisanje institucija u promišljanje društveno-ekonomske stvarnosti, ima reperkusije i na pomenutu metodološku dihotomiju, s obzirom da u konceptualnom smislu poseduje potencijal premošćavanja ekstremno individualističkih ili kolektivističkih metodoloških pozicija. Svest o uticaju institucija na društveno-ekonomsku stvarnost produkovala je osobene metodološke orijentacije. Institucionalni individiualizam institucije smatra egzogenim mehanizmom čije objašnjenje je u službi rasvetljavanja ponašanja pojedinca kao glavnog aktera društvene dinamike, te se u tom smislu može smatrati blažom varijantom metodološkog individualizma. Institucionalistička ekstenzija metodološkog holizma, metodološki institucionalizam, shvata individulano delanje kao produkt integrisanog institucionalnog okruženja, čija se dinamika odvija nezavisno od pojedinaca, po sopstvenim zakonomernostima. Neku vrstu balansa između pomenutih orijentacija nudi metodološki sistemizam, koji afirmiše dualnu prirodu aktera društvene dinamike – kao produkta jedinica nižeg reda, ali i entiteta sa autonomnim, emergentnim svojstvima. Kontekstualizacija odnosa između institucija i pojedinaca u skladu sa sistemskom perspektivom, može biti podoban način njihove realnosti primerenije teorijske valorizacije i prevazilaženja razlike između oponentnih metodoloških tradicija.
Ključne reči: metodološke orijentacije; individue; institucije; sistem
KONCEPUTALNA SPONA ‘INSTITUICIJE-POJEDINCI’ KAO OSNOVA ALTERNATIVNIH EKONOMSKIH METODOLOGIJA
Zoran Stefanović, Dragan Petrović
Rezime: U radu se razmatraju pitanja metodoloških polazišta savremene ekonomske teorije, iz perspektive rivalskih istraživačkih orijentacija i njihove konceptualne senzibilizacije na ulogu i dejstva institucionalih struktura. U tom smislu najpre se prikazuje metodološki individiualizam, istraživački oslonac ekonomske heterodoksije, zasnovan na konzistentnom tumačenju svih društvenih fenomena kao ishoda individualnog izbora. Pokazuje se da čak i svojim najrigidnijim verzijama pomenuti pristup mora u određenom stepenu uzeti u obzir društvene interakcije koje fenomenološki nadilaze okvire individualnog. Oponentna istraživačka orijentacija, metodološki holizam, daje eksplanatorski primat (različitim) društvenim kolektivitetima i strukturama, čija su obeležja, autonomna po svojoj prirodi, esencijalna za objašnjenje pojedinaca kao entiteta nižeg reda, čija individualna svojstva nisu od većeg značaja. Oba pristupa podložna su redukcionističkim tendencijama – bilo da su objašnjenja društveno-ekonomske stvarnosti individualistički ili kulturno naddeterminisana. Integrisanje institucija u promišljanje društveno-ekonomske stvarnosti, ima reperkusije i na pomenutu metodološku dihotomiju, s obzirom da u konceptualnom smislu poseduje potencijal premošćavanja ekstremno individualističkih ili kolektivističkih metodoloških pozicija. Svest o uticaju institucija na društveno-ekonomsku stvarnost produkovala je osobene metodološke orijentacije. Institucionalni individiualizam institucije smatra egzogenim mehanizmom čije objašnjenje je u službi rasvetljavanja ponašanja pojedinca kao glavnog aktera društvene dinamike, te se u tom smislu može smatrati blažom varijantom metodološkog individualizma. Institucionalistička ekstenzija metodološkog holizma, metodološki institucionalizam, shvata individulano delanje kao produkt integrisanog institucionalnog okruženja, čija se dinamika odvija nezavisno od pojedinaca, po sopstvenim zakonomernostima. Neku vrstu balansa između pomenutih orijentacija nudi metodološki sistemizam, koji afirmiše dualnu prirodu aktera društvene dinamike – kao produkta jedinica nižeg reda, ali i entiteta sa autonomnim, emergentnim svojstvima. Kontekstualizacija odnosa između institucija i pojedinaca u skladu sa sistemskom perspektivom, može biti podoban način njihove realnosti primerenije teorijske valorizacije i prevazilaženja razlike između oponentnih metodoloških tradicija.
Ključne reči: metodološke orijentacije; individue; institucije; sistem
